تاریخ اقتصادی خاورمیانه و شمال آفریقا

بخش نخست

نظام‌های سیاسی مبتنی بر روش دیکتاتوری و حکومت‌های تک‌نفره در مناطق گوناگون فروپاشی را تجربه کرده و به سمت انواع دموکراسی در حرکت هستند. پس از آمریکای لاتین که حکومت سرهنگ‌ها را تجربه و فرو ریختن آنها را به چشم دیده بود و پس از فروپاشی نظام‌های سیاسی اروپای شرقی، اکنون نوبت خاورمیانه و شمال آفریقاست. حکومت‌های تک‌نفره مصر، لیبی، تونس، اردن، مراکش، بحرین و… طی هفته‌های گذشته در موج نوین دموکراسی‌خواهی غلتیده‌اند. پس از بن‌علی تونسی و مبارک مصری، بقیه دیکتاتورهای شمال آفریقا و خاورمیانه که فاقد دموکراسی‌اند، نیز در معرض آسیب و تهدید جدی قرار گرفته‌اند. شاید برخی از این دیکتاتورها بتوانند در کوتاه‌مدت، جنبش و دموکراسی‌خواهی مردم به خصوص جوانان یا استفاده از توانایی‌های اعجاب‌انگیز موبایل و اینترنت را سرکوب کنند، اما در میان‌مدت و بلندمدت ناگزیرند، شرایط نوین را بپذیرند. چرا این منطقه از جهان در وضعیت غیردموکراتیک قرار گرفته‌ است. بخشی از این وضع به تاریخ آنها برمی‌گردد. تاریخ‌اقتصادی این سرزمین‌ها چگونه بوده است؟

چارلز عیسوی، پژوهشگر تاریخ‌اقتصادی که پیش از این نتایج مطالعات آن درباره «تاریخ اقتصادی ایران» را در همین صفحه خوانده‌اید، در کتاب «تاریخ اقتصادی خاورمیانه و شمال آفریقا» این موضوع را در چند فصل کالبدشکافی کرده است. فصل اول کتاب او به نام «چالش و پاسخ» که به مسائل کلان اختصاص یافته است به نقل از کتاب یاد شده (انتشارات پاپیروس، چاپ اول، ۱۳۶۸ صفحات ۹ تا ۲۵) که عبدالله کوثری آن را ترجمه کرده است، آورده‌ایم.